Ιστορικοί, καθηγητές πανεπιστημίων, πολιτικοί επιστήμονες, ειδικοί στην εκπαίδευση και εκπαιδευτικές ενώσεις από χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης συγκεντρώθηκαν από τις 13 έως τις 15 Δεκεμβρίου στη Θεσσαλονίκη, συμμετέχοντας στο συνέδριο «His Story or History. Η Ευρώπη στην Παγίδα του Λαϊκισμού».
Το συνέδριο, που διοργανώθηκε από το Κέντρο για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη (CDRSEE), εστίασε στο πώς η διαδικασία της Εκπαίδευσης και ειδικότερα το μάθημα της Ιστορίας μπορεί να γίνει πεδίο αντιπαράθεσης ή, αντίθετα, συνεννόησης ανάμεσα στους λαούς της περιοχής. Με πλήθος εμπειριών από τα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, αλλά και με καταγραμμένες τις ανάγκες για αλλαγές και μεταρρυθμίσεις σ’ αυτά, οι συμμετέχοντες στο συνέδριο φώτισαν πολλές πλευρές και αναζήτησαν λύσεις και διεξόδους, ώστε το εν πολλοίς διαμορφωμένο τοπίο της καχυποψίας και των στερεοτύπων να μετατραπεί σε γέφυρα συνεννόησης και ανάχωμα στις δυνάμεις του λαϊκισμού.
Το συνέδριο χαιρέτισε την Κυριακή, λίγο πριν την ανακοίνωση των συμπερασμάτων των ομάδων εργασίας, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, ο οποίος, όπως τόνισε, μοιράζεται με το CDRSEE το όραμα της συμφιλίωσης και της ειρήνης. Ο ίδιος εξήγησε πως ο Δήμος Θεσσαλονίκης με τις παρεμβάσεις του, κοιτάζει την Ιστορία κατάματα και θα κάνει ό,τι μπορεί για να διευρύνει τη συνεννόηση των λαών της περιοχής.
Σύνθεση, όχι προκαταλήψεις
Ιδιαίτερα σημαντικές οι ομάδες εργασίας του συνεδρίου, κατόρθωσαν και συνέθεσαν τις εμπειρίες και τις απόψεις πανεπιστημιακών, δασκάλων και στελεχών των υπουργείων Παιδείας από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Τουρκία, την Αλβανία, τη Σερβία, την Κροατία, τη Σλοβενία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, τη Βουλγαρία, το Μαυροβούνιο, τα Σκόπια και το Κόσοβο.
Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα της ομάδας που εργάστηκε με τους δασκάλους Ιστορίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, η Smaranda Enache (Liga pro Europe, πρώην Πρέσβυς και Αντιπρόεδρος CDRSEE, Βουκουρέστι) τόνισε πόσο σημαντικές είναι οι δυνατότητες συνεργασίας στην περιοχή. Οι προσπάθειες σύνθεσης, με όχημα την Ιστορία, παρακινεί τους δασκάλους σε μια διαδραστική συζήτηση, που παίρνει υπόψη της και την άποψη του άλλου.
Ένα άλλο συμπέρασμα που βγήκε απ’ αυτήν την ομάδα εργασίας είναι ότι όλα τα προγράμματα σπουδών αυτών των χωρών έχουν υιοθετήσει την επίσημη θεώρηση της Ιστορίας. Δεν υπάρχει η λογική της εναρμόνισης ανάμεσα στις περιοχές κι επικρατεί πάλι η Ιστορία των μειονοτήτων και των πλειονοτήτων, γεγονός που εντείνει τις προκαταλήψεις και το λαϊκισμό.
Οι λύσεις σ’ αυτά τα προβλήματα, σύμφωνα με την ομάδα εργασίας, είναι να δοθεί μεγαλύτερη σημασία στις ικανότητες των δασκάλων και στη μεθοδολογία. Εκπαίδευση των δασκάλων, μεγαλύτερη περιφερειακή συνεργασία κι ένα πιο ευέλικτο σύστημα μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των λαϊκιστικών σταθερών και στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.
Έρευνα, εκπαίδευση, δεκτικότητα
Για την ανάγκη της στήριξης και της βελτίωσης των δασκάλων Ιστορίας έκανε λόγο, στα δικά της συμπεράσματα, η Antoinette Primatorova (Centre for Liberal Strategies, πρώην Αναπληρώτρια Υπουργός Εξωτερικών, πρώην Πρέσβυς και Μέλος Δ.Σ. CDRSEE, Σόφια). Σημείωσε την ύπαρξη του Pisa Test, την οποία πολλοί δε γνωρίζουν, αν και θα μπορούσε να ενταχτεί στα εκπαιδευτικά συστήματα για τη βελτίωση των δασκάλων. Όπως εξήγησε, οι δάσκαλοι είναι που περνάνε την Ιστορία στα παιδιά και πρέπει να υπάρχει σύμπνοια για το πώς τους επιλέγεις, πώς τους εκπαιδεύεις και πώς τους βοηθάς, μιας και οι μεταρρυθμίσεις χρειάζονται την περιφερειακή συνεργασία.
Γι’ αυτήν τη συνεργασία μίλησε και ο Καθ. Δρ. Falk Pingel (Πρώην Αναπληρωτής Διευθυντής του Ινστιτούτου Georg Eckert, Μπράουνσβαϊγκ), η οποία είναι απαραίτητη τώρα που η οικονομική κρίση δίνει χώρο για την ανάδυση των εθνικών αισθημάτων. Τα συμπεράσματα που παρουσίασε προσπαθούν ν’ απαντήσουν στο ερώτημα πώς μπορεί η εκπαίδευση ν’ αναπτύξει την κριτική σκέψη και να μας κάνει λιγότερο ευάλωτους στο λαϊκισμό, αλλά και πάνω στο πώς μπορούμε να απομακρυνθούμε από το διαχωρισμό του τι εμείς θεωρούμε Ιστορία και τι οι άλλοι.
Η έρευνα είναι ένας τρόπος με τον οποίο μπορεί να λυθεί αυτό το πρόβλημα, το να μαθαίνουμε, δηλαδή και την εκδοχή των άλλων για την Ιστορία και φυσικά το να είμαστε ανοιχτοί στη διαρκή επαναθεώρησή της. Αυτοί, για παράδειγμα, που μέχρι χτες η Ιστορία τους κατέτασσε στους τρομοκράτες, αύριο μπορεί να ονομάζονται μαχητές της ελευθερίας.
Τέλος, ο Κώστας Καρράς (Αντιπρόεδρος του Europa Nostra, Μέλος Δ.Σ. CDRSEE, JHP Supevisor), μίλησε για τη σημασία που έχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά και οι θρησκευτικές ευαισθησίες. Εξήγησε πως πρέπει να δείχνουμε μεγαλύτερη ευαισθησία στις θρησκείες, αλλά και ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο με τον οποίο τα media χειρίζονται την Ιστορία, αφού το παιδί μαθαίνει την Ιστορία πρώτα από την οικογένεια, ύστερα από τα media και την πολιτική και μετά από το σχολείο. Ο κ. Καρράς τόνισε, επίσης, ότι δεν πρέπει να βασιζόμαστε σε μια μόνο πηγή γιατί τότε είναι πολύ εύκολο το λάθος.
Η κρίση, η Ιστορία, ο λαϊκισμός και η κριτική σκέψη
Στο συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε με τη χορηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Friedrich Ebert Stiftung, έγιναν και ανοιχτές συζητήσεις με άξονα τη διδασκαλία της Ιστορίας στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Για την Ευρώπη στην αυγή του 2014 μίλησαν οι Νίκος Ευθυμιάδης, Πρόεδρος της REDESTOS Efthymiadis Agrotechnology Group και Αντιπρόεδρος Δ.Σ. CDRSEE, Δρ. Erhard Busek, Πρώην Αντικαγκελάριος της Αυστρίας και Πρόεδρος Δ.Σ. CDRSEE και Δρ. Dusan Reljik, Γερμανικό Ινστιτούτο για Διεθνή Θέματα και Θέματα Ασφάλειας, Μέλος Δ.Σ. CDRSEE.
Ένα πανόραμα για το ποιες εκφάνσεις έχει η Ιστορία, σήμερα, στην εποχή της κρίσης, στις χώρες τους, παρουσίασαν οι Καθ. Χριστίνα Κουλούρη, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Καθ. Dubravka Stojanovic, Πανεπιστήμιο Βελιγραδίου, Καθ. Halil Berktay, Πανεπιστήμιο Sabanci, Κωνσταντινούπολη, Καθ. Neven Budak, Πανεπιστήμιο Ζάγκρεμπ, Καθ. Bozo Repe, Πανεπιστήμιο Λιουμπλιάνα, Καθ. Dimitar Bechev, Επικεφαλής γραφείου Σόφιας, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων, Μέλος του Τμήματος Σπουδών για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη στην Οξφόρδη (SEESOX), St Antony’s College και Καθ. Niyazi Kizilyurek, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
Για το πώς το μάθημα της Ιστορίας, κυρίως στα μικρότερα παιδιά, μπορεί να θωρακίσει τις αντιστάσεις απέναντι στο λαϊκισμό μίλησαν Κώστας Καρράς, Αντιπρόεδρος του Europa Nostra, Μέλος Δ.Σ. CDRSEE, JHP Supervisor, Καθ. Ανδρέας Δημητρίου, Πρόεδρος του Research Foundation, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και πρώην Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, Καθ. Snjezana Koren, Πανεπιστήμιο Ζάγκρεμπ και Corinna Noack – Aetopulos, CDRSEE, Θεσσαλονίκη.
Διοργάνωση: Κέντρο για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη
Με τη χορηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Friedrich Ebert Stiftung
Πληροφορίες:
- Center for Democracy and Reconciliation in Southeast Europe, Κρίσπου 9, Άνω Πόλη, 54634, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310 960820-1, fax: 231 960822, www.cdsee.org
- Αντώνης Χατζηγιαννάκης, 6946 905024, Τάσος Ρέτζιος, 6977 591128